zaterdag, september 29, 2007

Boekje PSO

De organisatie PSO (vereniging van ontwikkelingsorganisaties) heeft een klein boekje uitgegeven met verhaaltjes over het gebruik van allerlei vormen van online instrumenten.
De verhaaltjes zijn allemaal eerder verschenen op de weblog i-collaborate, e-collaborate, we-collaborate.
Hoofdstuk 14 gaat over het gebruik van weblogs en daarvoor wordt mijn weblog als voorbeeld gebruikt. En dat is natuurlijk leuk. Er komt o.a. in naar voren dat een weblog goed is om ontwikkeling van je denken en ideeen te traceren. En dat klopt, want een aantal dingen die ik toen (sept 2006) zei, liggen nu al weer anders.

Nog een aardige uitspraak over het al dan niet gebruiken van online tools: "als je niet kunt fietsen, is lopen altijd sneller".

Het valse leven

Dit boek van Ute Scheub gaat over het Nazi verleden van haar vader, en vooral over haar eigen verwerking hiervan. Onze bieb had het niet en ik moest het aanvragen - maar dat was de moeite waard.

Hoe ze haar eigen verwerking van haar 'slechte' vader beschrijft, is indrukwekkend: ze weet niet precies wat hij allemaal wel en niet gedaan heeft: joden vermoord, burgers gedood? Maar ze eigent het probleem zich helemaal toe: de lijken in de kast van mijn vader zijn ook mijn vader. Het boek is daarmee helemaal een voorbeeld van hoe in het boek De liefdesladder de relaties tussen ouders en kinderen beschreven worden. Scheub probeert ook heel erg uit te vinden wat haar vader gemaakt heeft zoals hij is.

Wat mij nog veel meer aansprak is hoe ze haar vader beschrijft na de oorlog: hij is een enorm in zichzelf gekeerd man, die veel theoretiseert en alleen maar in abstracte termen kan denken en praten. Hij ontwikkelt allerlei theorieen rondom termen als partnerschap, raszuiverheid, soldateske geloofsvormen, plicht, binding, zedelijkheid, offer - en de zelfmoord die hij pleegt tijdens een grote bijeenkomst is de ultieme gevolgtrekking.
Hij verwijt zijn gezin (vooral zijn vrouw) dat ze hem niet kunnen volgen en niet genoeg openstaan voor alle ideeen die hij ontwikkelt.

Hij was een opgejaagde missionaris, maar niemand begreep zijn missie.
Eigenlijk is hij een zielig en miskend figuur die zich steeds verder in zichzelf terugtrekt in zijn eigen theoretische gelijkhebben, wat hij alleen nog maar opschrijven kan en niemand echt duidelijk kan maken, en die eigenlijk sociaal en psychisch zo erg met zichzelf in de knoop zit en een steeds grotere bunker om zichzelf heen bouwt, waarin hij alles en iedereen aanvalt en in geen geval de twijfel aan zichzelf binnenlaat - totdat het eindigt met de fles cyaankali.

Dit is een van de boeken die voor mij bepaalde waarschuwingen uitzenden - misschien omdat ik de mogelijkheid van een klein beetje herkenning niet helemaal kan uitbannen?

woensdag, september 26, 2007

Hoe krijg je de meeste impact

Hoe krijgt een organisatie de meeste sociale impact?
De traditionele antwoorden zijn: grote en groeiende budgetten, hoge efficientie, weinig overhead, grote doelmatigheid en doeltreffendheid, goede strategieen, goede marketing, veel publiciteit met de eigen merknaam, een fantastisch nieuw idee, enzovoorts.

De Stanford Social Innovations Review heeft een heel goed artikel waarin ze laten zien dat dit helemaal niet de punten zijn waardoor organisaties de meeste impact creeren, maar, vooral de focus om alle sectoren van de maatschappij te betrekken: overheid, zakenleven, maatschappelijk middenveld en het brede publiek - allemaal:

  1. Zelf doen en lobbyen - altijd de combinatie: zelf laten zien hoe dingen kunnen en verder vooral anderen erbij inzetten
  2. De markt positief inschakelen - niet anti-business. Zakelijke aanpakken overleven langer dan puur altruisme en samenwerken met bedrijven heeft meer impact dan tegenover het bedrijfsleven staan
  3. 'Evangelisten' inspireren - supporters, vrijwilligers, donoren, achterban, zijn dan allemaal niet alleen 'middelen' maar ook doelen in zichzelf om dezelfde visie verder uit te dragen
  4. Netwerken voeden en ook voeren - dus anderen niet als concurrenten zien, maar vrijuit alles delen wat er te delen valt; anderen helpen net zo effectief te zijn; open source denken
  5. Aanpassen als gewoonte - niet alleen innovatief zijn, maar ook vernieuwingen implementeren en weer evalueren: een 'cycle of adaptation' aan nieuwe omstandigheden en uitdagingen
  6. Gedeeld leiderschap - wel charisma, geen grote bobo's, leiderschap bij anderen stimulerend - die henzelf kritisch houden

dinsdag, september 18, 2007

O o m'n koopkracht

Vandaag in de auto op de radio de verhalen gehoord naar aanleiding van de begroting voor 2008. De koopkracht gaat 0,25% achteruit. En dat is heel errug erg.

Dat betekent dat ik ongeveer 1 euro per week minder uit kan gaan geven.

Nu hebben wij natuurlijk geluk dat we 4 kinderen hebben, want dan kunnen we het door 6 delen en hoeven we allemaal maar 0,17 euro per week in te leveren. En dat kan natuurlijk weer met het zakgeld van de kinderen verrekend worden...

Waarom krijg ik nou een vieze smaak in m'n mond?

maandag, september 17, 2007

Fair trade of aid

Albert Heijn neemt maatschappelijk verantwoord ondernemen serieus. Dat is goed. Vandaag las ik nieuws dat ze geld terug willen pompen naar Afrikaanse boeren die de producten verbouwen die zij verkopen. En hun werknemers. Dat is ook goed.

Geld gaat in een stichting en die gaat het besteden aan projecten voor onderwijs, behuizing en gezondheid voor deze boeren en hun werknemers.

Na het positieve gevoel komt bij mij de vraag boven: waarom geen fair trade door de hele keten. Dan krijgen mensen meer geld - en mogen dan zelf weten hoe ze dat besteden. Nu krijgen deze mensen uit vrije goedheid en pure welwillendheid van bedrijven hogerop in de productieketen aardige projecten aangeboden. En mogen ze (alweer) dankjewel zeggen. En op de foto.

Ik weet dat fairtrade niet makkelijk is, en dat AH alleen maar weer contact heeft met zijn eigen suppliers. Maar met die miljoen die in het fonds gaat, zouden ze volgens mij best de keten een beetje eerlijker verdeeld kunnen maken.

Is het ook niet een beetje de schoenmaker en zijn leest? Of is het de aaibaarheidsfactor van dergelijke projecten die de doorslag geeft?
Overigens heb ik wel vertrouwen dat AH wel verstandig met besteding van z'n stichting omgaat en niet allerlei wielen opnieuw uitvindt die allang in de garage staan. Maar toch...

Note: wie meer over eerlijke koffie enzo wil weten: http://www.koffiecoalitie.nl

vrijdag, september 07, 2007

een kwestie van woorden

Welke woorden zijn neerbuigend en welke niet?
Hoe heten oorspronkelijke bewoners van een gebied? Inboorlingen, inheemsen, oorspronkelijke bevolking, stammen, bevolkingsgroepen, ethnische groepen? Aboriginals, natives, tribes, ethnic groups?
De ene na de andere term werd gebruikt en daarna afgedankt wegens de neerbuigende connotatie. En terecht. Toch maakt dit wel duidelijk dat de neerbuigendheid in de mensen zit die de woorden gebruiken. Waarschijnlijk zal de cyclus van steeds nieuwe woorden die vervolgens weer afgedankt worden, nog wel even doorgaan.

Volgens mij moet je jezelf steeds afvragen of het wel nodig is om iemand een bepaalde aanduiding te geven. Iemand kan vaak ook gewoon als pastor, development worker, doctor, of wat dies meer zij, aangeduid worden, zonder dat ook maar een van onderstaande toevoegingen nodig zijn.

Hieronder een rijtje wat me zo te binnen schiet van wat wel en niet 'kan':

Nederlands

  • Inboorlingen - nee
  • Inheemsen - nee
    kan wel voor planten en dieren
  • Derde Wereld - kan wel maar wordt soms ook als denigrerend ervaren. Vandaag nog vertelde iemand die 'daar' vandaan komt, hoe stigmatiserend hij het ervaart om aangekondigd te worden als 'spreker uit de derde wereld'.
    Alternatief: twee-derde wereld wordt in Engels veel gebruikt, in NL niet echt.
    Het Zuiden lijkt neutraler. Ontwikkelingslanden als groep kan ook, maar een persoon is niet 'iemand uit een ontwikkelingsland'.
  • Stammen - nee. Zijn de achterhoekers ook een stam? En de Zeeuwen? Of Nederlanders als geheel? Beter: ethnische groep.
  • Locale bevolking / plaatselijke bevolking - ja, (maar kan nog net zo denigrerend gebruikt worden)
  • Ethnische groep - ja

Engels

  • Aboriginals - nee
  • Natives - nee
    Kan wel als Amerikanen elkaar naar hun staat vragen 'native of Texas', maar buitenlanders mogen dit richting Amerikanen weer beslist niet gebruiken
  • Third World people - nee, Two Thirds World, non-Western World, the South
  • Locals - nee
  • Nationals - nee, soms misschien wel 'national pastors' - twijfel
  • Tribes - nee. Beter: ethnic groups.
    Lijkt in India wel te kunnen, maar ik vraag me toch af of daar de neerbuigendheid er ook niet in doorklinkt. je hebt daar de Scheduled Castes en de Scheduled Tribes die allerlei voorrechten hebben. Maar Indiase kritikasters van dit systeem benadrukken dat dit systeem zelf stigmatiserend werkt.
    In de samenstelling 'tribal people' lijkt het ook geaccepteerder.
  • Indigenous people - ja, maar ...
  • Ethnic group - ja

Apartheid

Tijdens mijn vakantie heb ik Allistair Sparks gelezen: kust van de goede hoop, een geschiedenis van zuid afrika, geschreven net voor de afschaffing van de apartheid.
Sparks is zelf een engelse blanke zuid-afrikaan en schrijft duidelijk vanuit het perspectief van zwart zuid-afrika, waarbij zowel boeren als engelsen er niet best afkomen.
Wat voor mij het meest nieuw was:

  • De invloed van het Nazi denken op de grote mannen van de apartheid, zoals Cronje en Verwoerd. Dit wordt wel ontkend door blanke zuid-afrikanen, maar lijkt toch wel zeer waarschijnlijk.
  • Het gebruik van contextualisatie-argumenten om apartheid te verdedigen: elk volk moet immers op zijn eigen manier ontwikkelen. Zelf benadruk ik contextualisatie altijd erg, maar had me niet eerder gerealiseerd dat deze argumenten zo misbruikt zijn voor apartheid.
  • Het gebruik van Kuijpers ideeen om apartheid te verdedigen: "souvereiniteit in eigen kring" en "het volk" als scheppingsgegeven. Kuijper zelf heeft deze toepassingen overigens niet gemaakt en andere van zijn ideeen gaan juist sterk tegen apartheid in. Volgens Sparks is hij dus erg selectief gebruikt.
  • Dat concentratiekampen door de Britten zijn uitgevonden en gebruikt voor de Boeren na de Boerenoorlog.
  • Dat Zuid Afrika de enige kolonie is die door de Engelsen officieel overhandigd is aan een etnische minderheid (nl de Boeren). Dit was tegelijkertijd heel nobel (net na een oorlog gewonnen te hebben, het land weer af te staan) en heel verraderlijk (tegenover de grote meerderheid zwarte bevolking.
  • Dat de verdeling in 'zwarte thuislanden' zo enorm ongelijk was: 13% van de grond voor 75% van de bevolking.
  • De invloed van Zuid-Afrika op Ghandi (die woonde als jong afgestudeerde advocaat in ZA uit de trein gegooid toen hij als 'kleurling' in een witte trein zat - en dat leidde hem ertoe om nog een heel aantal jaren in ZA te blijven om er de toestand van Indiers te verbeteren. Daarna ging hij naar India voor zijn beroemde vrijheidsstrijd.) en de invloed van Ghandi op de vorming van het ANC (ook: 'congress' net als in India, en ook lange tijd principe van geweldloosheid).
Vanuit de gereformeerde gezindte is Sparks erg bekritiseerd; niet evenwichtig etc. Wschl. omdat hij niet pro-Boer is. En inderdaad is Sparks journalist (en wetenschapper), zijn z'n anecdotes misschien niet altijd representatief, schetst hij filosofische bewegingen soms in wel heel korte trekken en is hij misschien een beetje te optimistisch over de culturen van de zwarte bevolking. In z'n volgende boek (het wonder voorbij, geschreven na de afschaffing van de apartheid) komt hij dan ook duidelijk terug op te optimistische voorspellingen (b.v. z'n eerst positieve visie op Mugabe). en ik neem aan dat hij momenteel ook geen heel groot fan van Mbeki is.

Toch denk ik dat zijn bias richting de onderdrukten een goede is.
Volgens mij heeft God ook zo'n bias.

Gisteren promoveerde Pauw aan de VU over de rol van de gereformeerde kerken in de strijd tegen de apartheid (hier en hier). Ik vond het opvallend hoeveel dingen hij hetzelfde zegt en analyseert als Sparks.

Ik ben opgegroeid met boeken als 'de helden van zuid afrika', 'de helden van spionkop', 'jonge helden', 'scherschutters van zuid afrika' en dergelijke. Spannende jeugdboeken die beschrijven hoe de dappere boeren als helden vochten tegen de engelse "rooineks" en de gemene onbetrouwbare "kaffers". Nooit zal ik dergelijke boeken kritiekloos aan mijn kinderen geven. Ze mogen gaan lezen wat ze willen, maar dan zullen ze in dit geval wel de achtergrond van onderdrukking en landroverij erbij krijgen.

Een vraag waar ik nog mee blijf zitten is: wat is de rol van de Nederlandse (zuster-)kerken geweest tijdens de apartheid? Ook vanuit de gereformeerde gezindte hebben veel kerken een zuid-afrikaanse zusterkerk. In hoeverre hebben de Nederlandse kerken hun zusterkerken vermaand? En als kerken in gebreke gebleven zijn (en dat waarschijnlijk [?] nu erkennen), is daar een helder en duidelijk excuus en schuldbelijdenis voor geweest? Ik weet het antwoord op deze vraag niet - ga daar wel naar op zoek - en hoop dat een bang vermoeden onterecht zal blijken te zijn.
[17-10: zie hier een artikel waarin ook verwezen wordt naar de houding van de gereformeerde gezindte ten opzichte van apartheid - en mogelijke huidige gevolgen ervan]

maandag, september 03, 2007

economen

Nu weet ik waarom ik me bij het lezen van sommige economen bijna op het eerste gezicht thuisvoel en bij andere bijna op het eerste gezicht niet.
Dani Rodrik onderscheidt twee typen economen: first-best en second-best. Het komt erop neer dat voor het eerste type alles redelijk simpel is en overeenkomt met eenvoudige lijntjes en curves. Die van het tweede typen zien vooral de complexiteit van dingen. Sachs hoort dan volgens mij bij het eerste type; Joe Stiglitz is volgens Rodrik de 'koning' van de second-bests.

zaterdag, september 01, 2007

participatie

Participatie maakt ontwikkeling effectiever. Daarbij zijn er verschillende meningen of participatie van mensen nu een middel is of dat het misschien wel het doel van ontwikkelingswerk is.

Wij hebben 3 kinderen die oud genoeg zijn om werkjes te doen. Toen het 'vanzelf' van het meehelpen er wat afging, hebben we ze vaste taken gegeven: tafel dekken, werkjes onder het eten, tafel afruimen.
Nu was de tijd gekomen om een keer te wisselen. Ook dat ging niet zonder slag of stoot en we wilden niet gewoon zeggen 'dit is het'. Dus mochten de 3 kids alledrie 2 werkjes op (laten) schrijven, maar niet het werkje wat ze nu deden. Wij beloofden dat we 1 van deze 2 opgeschreven werkjes zouden uitkiezen.
Ze hadden vaag het gevoel dat ze genept werden, maar toch vergemakkelijkte deze participatieve methode de acceptatie.

Soms heb ik het gevoel dat participatie bij ontwikkelingswerk ongeveer net zoiets is.