Niemandsland

Een jongen van 10 verliest zijn moeder, zijn vader gaat psychisch onderuit, en hij belandt in de jeugdzorg. Gebaseerd op echt verhaal. Familie zei dat je dit boek niet met droge ogen kunt lezen. Dat geloof ik niet zo snel, maar hier scheelde het niet veel.

De jongen krijgt met alles van jeugdzorg te maken en verhuist tig keer. Er wordt niet een uitgesproken negatief beeld geschetst van jeugdzorg, er zit een groot verschil tussen personen, maar toch is het verhaal erg triest.

Punten die voor mij spreken:

• Het grote verschil tussen gezin en instelling: georganiseerde aandacht faalt altijd. Meest concreet: hij komt op verjaardag naar beneden en de verplichte slingers ontbreken: 'zal ik maar weer even naar boven gaan?' 'OK'. Even later: 'kom maar naar beneden, je bent toch jarig vandaag?'. Mensen die 'niet betaald worden om belangstelling te tonen' hebben bij voorbaat een heel groot streepje voor bij de jongen.
• Hoe de echte interesse in wat de jongen heeft meegemaakt tussen wal en schip raakt, ofwel tussen tientallen verzorgers, leiders, therapeuten etc. toch niet aan de orde komt (de jongen sluit zich ook steeds meer af). Na een aantal jaren weet hij nog steeds niet hoe zijn moeder is overleden. Niemand heeft hem dat ooit verteld en niemand komt erachter dat dit zijn obsessie is.
• Het negatieve effect van doorgeslagen regelgeving. Zijn leerdoel is 'sociale contacten leren', maar mag maar 2 afspraken buiten de instelling per week. Een gesprekje in de supermarkt wordt ook als afspraak aangemerkt en komt in mindering op de bezoekregeling.
• De regelgeving lijkt verder te gaan dan de communicatie tussen leiding aan kan: enorm veel details aan regels, die met overdrachten tussen leiders niet goed overkomen en leiden tot misverstanden.
• Het grote verschil tussen jeugdzorgwerkers: hoe minder echte interesse - hoe minder echt contact - hoe meer regeltjes. Echte interesse wordt al snel door andere leiders als 'te betrokken' gekenmerkt en er lijkt in het boek inderdaad een verband te zijn met burnouts.
• Hoe de jongen zelf haarfijn doorheeft hoe het werkt: hoe de regels de leerdoelen tegenspreken; hoe miscommunicatie aan de kant van leiding wel kan, maar foutjes aan de kant van hemzelf onmiddellijk resulteren in een 'consequentie' (=straf).

Wat betreft m'n eigen werk, moest ik sterk aan 2 dingen denken:

1) de vele ontwikkelingsprojecten waar wonen in instellingen / gezinsvervangende tehuizen / weeshuizen / kostscholen gestimuleerd wordt (of als eerste optie geaccepteerd wordt). Dit boek laat enorm scherp zien hoe groot het verschil is tussen een gezin of alle vervangingen ervan. Het verschil tussen aandacht van 'betaalde zorgwerkers' en een natuurlijke plaats in een gezin.

2) de theorie van de presentie: aandachtige nabijheid waarbij subjectieve relaties op een professionale manier een expliciete plaats krijgen in het zorgproces. Dit boek is een sterke bevestiging van het belangwekkende van deze beweging.