Shock doctrine

De laatste 3 jaar ben ik economisch gezien naar rechts opgeschoven: een duidelijk positieve benadering van bedrijfsleven, inclusief multinationals (bottom of pyramid, PPP, MVO). Het marktmechanisme is in veel opzichten een stuk gezonder dan allerlei goedbedoelde reguleringen en sturingen.

De afgelopen maanden heeft dat een behoorlijke schok gehad door het lezen van Shock Doctrine van Naomi Klein. Meestal heb ik wel een mening over een boek. In dit geval weet ik het niet goed. Toen ik halverwege was, heb ik het boek 3 maanden lang opzij gelegd: te lastig. Nu heb ik het uit.

Heel in het kort: Het vrije markt fundamentalisme (lijn van Milton Friedman: de overheid zo klein mogelijk, alles in het domein van de markt brengen, alles dereguleren) wordt door Amerika gekoppeld aan rampen: Rampen (shocks) zijn dé ideale omstandigheden om economische shocks toe te brengen volgens de ideeën van het neo-liberalisme. Dat gebeurde na Katrina, in Chili (Pinochet, geholpen door Friedman's Chicago boys), in Rusland, Polen, China, Zuid Afrika (waar Mandela met te weinig kennis van economie de Freedom Charter snel opgaf en Mbeki de leerlingen van Friedman binnenhaalde), na de Tsunami (stranden leeggehaald van vissers, snel verkocht aan hotels; Maldiven: 50 eilanden 'te onveilig' voor vissers, 35 daarvan verkocht aan ressorts), na 9/11 en in Irak.

Het gevolg: deze vorm van kapitalisme heeft rampen nodig om te bloeien. Markten storten niet meer in als gevolg van oorlog of oorlogsdreiging, maar bloeien juist op door stijgende aandelen 'oorlogsbedrijven' zoals Blackwater, Hallyburton etc. Oorlogvoeren is grotendeels geprivatiseerd. Overheden huren contractanten in om contracten te maken met alle andere contractanten. de meest essentiële taken van de overheid worden uitverkocht. Daarmee verdwijnen alle prikkels tot vrede. Oorlog is booming business. Klein geeft talloze voorbeelden van belangenverstrengeling tussen politici en deze grote bedrijven. Gaat steeds over getallen met 9 nullen.

Vervolgens creëert deze markt weer een nieuwe apartheid: de elite die zich privaat kan indekken (verzekerd zodat bij ramp uitgevlogen naar luxe vakantie-oord) en beveiligen, of zelfs een bedrijf de lokale overheid kan laten vervangen. De rest houdt een steeds kleinere overheid over en verliest de race.

Ik heb verschillende recensies gelezen: heel positief en heel negatief. Eén ding is wel duidelijk: zomaar opzij zetten als 'links is uit de mode' kan echt niet. De documentatie en het feitenmateriaal is indrukwekkend.

Economisch gezien voel ik meer voor de lijn van de New Deal (Keynes) met iets meer overheidsinmenging, maar wel het marktmechanisme als hoofdprincipe; dan voor de fundamentalistische lijn van Milton Friedman. En ik denk eigenlijk dat de meeste bedrijven die ik ken (en waar ik positief over ben) zich ook in die hoek bevinden. Maar voorlopig ben ik nog niet helemaal over Shockdoctrine uitgedacht.